Beeldenstorm

De afgelopen weken waren er zware rellen in de Estlandse hoofdstad Tallinn naar aanleiding van de verplaatsing van de Bronzen Soldaat, het monument voor de gesneuvelde Sovjet-soldaten. Het monument wordt door de Esten beschouwd als een verheerlijking van het totalitaire USSR-regime. Ook de Poolse regering wil Sovjet-monumenten van straten en pleinen verwijderen.

Niettegenstaande deze monumenten geplaatst zijn door het thans verguisde communistische bewind, maken zij desondanks deel uit van het Europese erfgoed en zijn wij dan ook van oordeel dat zij beschermd moeten worden. Dat de Bronzen Soldaat een waardige nieuwe plaats kreeg op een soldatenkerkhof in Tallinn is dan ook een waardig initiatief.

Maar er zijn ook monumenten die dreigen op het oud schroot te belanden. Dit is niets minder dan een beeldenstorm, een institutioneel iconoclastisch vandalisme van overheden die door op een dergelijke wijze ergoed te vernietigen het collectief geheugen van de maatschappij en het bewustzijn van haar geschiedenis beschadigen.

Anderzijds moet men erkennen dat het hier in de meeste gevallen gaat om werken, uitgevoerd in de stijl van het socialistisch realisme, die een hoge graad vakmanschap zijn uitgevoerd en een artistieke waarde hebben die ruim hoger kan ingeschat worden als veel van de hedendaagse zogenaamde "kunst" waar de originaliteit van het concept en de persoonlijkheid van de "kunstenaar" hoger worden geacht dan het vakmanschap en het meesterschap over de materie die de ware kunstenaar kenmerken. Deze moderne "kunstenaars" komen dan ook sterk overeen met de "architecten met een visie" waarover we eerder berichtten. Vele "moderne kunstwerken" kunnen beschouwd worden als container art: slechts goed voor de afvalcontainer! Het socialistisch realisme daarentegen is zonder meer te beschouwen als één van de meest hoogstaande kunstrichtingen van de twintigste eeuw.

Dit heeft niets te maken met het innemen van een politiek standpunt: een positieve appreciatie van bewuste monumenten en van socialistisch-realistische kunst in het algemeen hoeft helemaal niet te betekenen dat men een totalitair communistisch regime zou voorstaan. Men moet hoegenaamd geen communist of socialist zijn om de socialistisch-realistische kunst te kunnen appreciëren, net zoals men niet katholiek moet zijn om de schoonheid van een christelijk kunstwerk te appreciëren. Het Europese erfgoed omvat trouwens tal van gebouwen of monumenten die door de eeuwen heen zijn gebouwd ter ere van dictatoriale machthebbers.

De socialistisch-realistische kunst maakt integraal deel uit van het Europees erfgoed en verdient dan ook onze bescherming.