Kooldraadlamp

De geschiedenis van de kooldraadlamp gaat terug tot de eerste gloeilampen van Göbel en Edison. Dit verlichtingstoestel is thans grotendeels verdrongen door meer efficiënte lampen, behalve dan voor een aantal specialistische toepassingen en voor de behoeften van de echte verlichtingsenthousiasten.

Onlangs wou ik enkele van dergelijke lampen aankopen in het kader van een didactisch project. Ze waren echter niet meer in de handel te vinden; enig onderzoek toonde aan dat de productie van kooldraadlampen door Philips in 2007 werd stopgezet: onder invloed van de Aziatische concurrentie werd de laatste gloeilampenfabriek van Nederland gesloten.

Op deze wijze verdween dit product na meer dan een eeuw geruisloos van de markt, buiten de plaatselijke pers heeft niemand hier veel aandacht aan besteed.

Binnen het globale verlichtingsaanbod was de kooldraadlamp weliswaar een marginaal product geworden, dat evenwel nog zijn kleinschalige toepassingen kende. De globalisatie van de kapitalistische economie heeft hier echter anders over beslist, en dit niet alleen ten koste van een kleine schare van trouwgebleven gebruikers van kooldraadlampen, die eens te meer herleid worden tot consumenten die mogen slikken wat de markt voor hen beslist.

In voorkomend geval zijn echter ook de ingenieursstudenten het slachtoffer: voor hen vormde de kooldraadlamp een interessant elektrisch studieobject (onder andere wegens de negatieve temperatuurscoëfficiënt van de kooldraad), maar was kennismaking met deze lamp vooral essentieel in het kader van hun bewustwording van de geschiedenis van de technologie en van het belang van het elektrisch technologisch erfgoed.

De nieuwlichters (in figuurlijke en hier ook in letterlijke zin!) zal men echter niet horen klagen over het verdwijnen van deze onefficiënte lamp, hoewel men wel kan stellen dat door het beperkte aantal in gebruik zijnde kooldraadlampen hun invloed op het energieverbruik verwaarloosbaar is. Zij willen hoe dan ook het gebruik van alle gloeilampen verbieden, op basis van energetische argumenten. Zoals wij eerder in deze kolommen reeds berichtten, is deze problematiek echter meer complex dan ze lijkt. Bovendien wordt er in dit kader meestal voorbijgegaan aan het feit dat de voorschakelapparatuur van de zogenaamde spaarlampen zorgt voor het optreden van niet-sinusoïdale belastingsstromen en harmonischen, welke tot netvervuiling en storingen kunnen leiden. Het begrijpen van dergelijke fenomenen vereist echter een zekere kennis van de elektriciteitsleer, die bij het overgrote deel van onze leidende politieke en economische klassen jammer genoeg slechts in beperkte mate aanwezig is...